આખા વિશ્વમાં દર વર્ષે 10મી ડિસેમ્બરના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે.10 ડિસેમ્બર, 1948 ના રોજ સંયુક્ત રાષ્ટ્રએ માનવ અધિકારોની વિશ્વ ઘોષણા જાહેર કરીને પ્રથમ વખત માનવ અધિકારની વાત કરી હતી. જોકે સત્તાવાર રીતે આદિવસની જાહેરાત 1950માં કરવામાં આવી હતી.
એસેમ્બલીએ આ દિવસે ‘આંતરરાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર દિવસ‘ ઉજવવા માટે તમામ દેશોને આમંત્રિત કર્યા હતા,ત્યારબાદ એસેમ્બલીએ ઠરાવ 423 (V) પસાર કરીને તમામ દેશો અને સંબંધિત સંસ્થાઓને આ દિવસની ઉજવણી કરવા માટે આહ્વાન કર્યું હતું.
આવા સમયેભારતમાં માનવ અધિકાર અધિનિયમ 28 સપ્ટેમ્બર, 1993થી લાગુ કરવામાં આવ્યો હતો અને 12 ઓક્ટોબર, 1993 ના રોજ ‘રાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર પંચ‘ ની રચનાકરવામાં આવી હતી.
જે બાદ 10 ડિસેમ્બર, 1948 ના રોજ સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભા દ્વારા આ ઘોષણાને માન્યતા આપવામાં આવી હતી, અને માનવ અધિકાર દિવસ માટે 10ડિસેમ્બરનો દિવસ નક્કી કરવામાં આવ્યો હતો.
શા માટે આંતરરાષ્ટ્રીય માનવ અધિકાર દિવસ ઉજવવામાં આવે છે?
માનવ અધિકાર એટલે વિશ્વમાં રહેતા દરેક માનવીને મળેલા કેટલાક વિશેષ અધિકારો, જે વિશ્વને એકસાથે બાંધે છે, દરેક વ્યક્તિનું રક્ષણ કરે છે, તેને સ્વતંત્રતા સાથેવિશ્વમાં રહેવા દે છે.
કોઈપણ વ્યક્તિ સાથે કોઈપણ કિંમતે કોઈ ભેદભાવ ન હોવો જોઈએ, કોઈ સમસ્યા ન હોવી જોઈએ.
માનવ અધિકારો એટલા માટે બનાવવામાં આવ્યા હતા કે, તેઓ પોતાનું જીવન ખુશીથી જીવી શકે. માનવ અધિકાર દિવસ લોકોને તેમના અધિકારો પ્રત્યે જાગૃતકરવાના ઉદ્દેશ્ય સાથે ઉજવવામાં આવે છે.
માનવ અધિકારનો અર્થ છે મનુષ્યને તે તમામ અધિકારો આપવા, જે વ્યક્તિના જીવન, સ્વતંત્રતા, સમાનતા અને ગૌરવ સાથેસંબંધિત છે.
આ તમામ અધિકારો ભારતીય બંધારણના ભાગ-III માં મૂળભૂત અધિકારોના નામે હાજર છે અને જેઓ આ અધિકારોનું ઉલ્લંઘન કરે છે, તો તેમને કોર્ટદ્વારા સજા કરવામાં આવે છે.
માનવ અધિકારોમાં આરોગ્ય, આર્થિક, સામાજિક અને શિક્ષણનો અધિકાર પણ શામેલ છે. માનવ અધિકાર એ એવા મૂળભૂત કુદરતીઅધિકારો છે કે, જેનાથી જાતિ, જ્ઞાતિ, રાષ્ટ્રીયતા, ધર્મ, લિંગ વગેરેના આધારે મનુષ્યને વંચિત અથવા દમન કરી શકાય નહીં.
ભારતના નાગરિકોની મૂળભૂત ફરજો
1. દેશના દરેક નાગરિકની ફરજ હશે કે તે બંધારણનું પાલન કરે અને તેના આદર્શો, સંસ્થાઓનું સન્માન કરે.
2. રાષ્ટ્રીય ચળવળને પ્રેરણા આપનારા ઉચ્ચ આદર્શોને વળગી રહેવું અને તેનું પાલન કરવું.
3. દેશની સાર્વભૌમત્વ, એકતા અને અખંડિતતાની રક્ષા કરો અને તેને અકબંધ રાખો.
4. આપણી તમામ ક્ષમતા સાથે દેશની રક્ષા કરો.
5. ભારતના તમામ લોકોમાં સંવાદિતા અને સમાન બંધુત્વની ભાવના ઉભી કરવી.
6. આપણી સામાજિક સંસ્કૃતિની ભવ્ય પરંપરાના મહત્વને સમજો અને તેનું નિર્માણ કરો.
7. કુદરતી પર્યાવરણનું રક્ષણ અને સંવર્ધન કરવું.
8. નાગરિકોએ વૈજ્ઞાનિક અભિગમ અને જ્ઞાન પ્રાપ્તિની ભાવના વિકસાવવી જોઈએ.
9. નાગરિકોએ જાહેર સંપત્તિનું રક્ષણ કરવું જોઈએ.
10. સામૂહિક અને વ્યક્તિગત પ્રવૃત્તિઓના તમામ ક્ષેત્રોમાં શ્રેષ્ઠતા તરફ આગળ વધવાના સતત પ્રયાસો કરવા જોઇએ.
11. 6 થી 14 વર્ષની વયના બાળકોને માતાપિતા અથવા વાલી દ્વારા પ્રાથમિક શિક્ષણ પૂરું પાડવું.
આજના સમયમાં લોકો પોતાના અધિકારો અને ફરજો વિશે જાણે તે હેતુથી જ ગજેરા વિદ્યાભવન ઉત્રાણમાં માનવ અધિકાર દિવસ નિમિત્તે તારીખ 09-12-2023ને શનિવાર ના રોજ માનવ અધિકાર વિષય પર Talk show નું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. તેમાં વક્તા તરીકે સુરત શહેરના કાયદાના નિષ્ણાંત અને જાણીતા વકીલ ડૉ .હેતલબેન રામાણી ઉપસ્થિત રહી શાળાના બાળકોનાં મનના માનવ અધિકાર વિશેના પ્રશ્નોના ઉત્તર આપી બાળકોને માનવ અધિકાર વિશેના પ્રશ્નોની સારી રીતે સમજ આપી બાળકોને જ્ઞાનમાં વધારો કર્યો હતો. આમ માનવ અધિકાર દિવસ નિમિત્તે આજનો માણસ અધિકારોની ફરજોની જાણકારી મેળવે એવો સુંદર પ્રયાસ શાળા દ્વારા કરવામાં આવ્યો હતો.
