દર વર્ષની 24 ડિસેમ્બરનો દિવસ ‘રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ‘ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસનું મુખ્ય ઉદ્દેશ છે ગ્રાહકોમાં તેમના હક્કો અને જવાબદારીઓ વિશે જાગૃતિ લાવવી અને તેઓને તેમના હિતો માટે સજાગ બનાવવું. 1986માં ભારત સરકાર દ્વારા ગ્રાહક સંરક્ષણ અધિનિયમ (Consumer Protection Act) અમલમાં આવ્યો હતો, જેનો મુખ્ય હેતુ ગ્રાહકોના હિતોની રક્ષા કરવો હતો. આ દિવસ એ ગ્રાહકો માટે માઈલસ્ટોન ગણાય છે, કારણ કે આ કાયદા દ્વારા ગ્રાહકોને મળેલા હક્કોને મજબૂત બનાવવામાં આવ્યા છે.
ગ્રાહકના મૂળભૂત હક્કો
ગ્રાહક સંરક્ષણ કાયદા હેઠળ ગ્રાહકોને નીચેના 6 મુખ્ય હક્કો આપવામાં આવ્યા છે:
- સુરક્ષાનો હક: ખોટી અને જોખમયુક્ત વસ્તુઓથી બચવાનો હક.
- માહિતી મેળવવાનો હક: ઉત્પાદન, સેવાઓ અને કિંમતો વિશે યોગ્ય માહિતી મેળવવાનો હક.
- પસંદગીની સ્વતંત્રતા: પોતાની જરૂરિયાત અનુસાર ઉત્પાદન અને સેવાઓ પસંદ કરવાની સ્વતંત્રતા.
- સૂનાવણીનો હક: ફરિયાદો અને ગેરમાર્ગે દોરવાથી ન્યાય મેળવવાનો હક.
- કમ્પનસેશનનો હક: નુકસાન અથવા છટકાના માટે વળતર મેળવવાનો હક.
- જાગૃતિનો હક: ગ્રાહકને તેના હક્કો વિશે શિક્ષિત થવાનો હક.
આજના સમયની જરૂરિયાત
આજના ડિજિટલ યુગમાં, ઓનલાઈન ખરીદી વધી છે, જેને કારણે ખોટા પ્રોડક્ટ્સ અથવા છેતરપિંડીના કેસોમાં વધારો થયો છે. રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ આપણને યાદ અપાવે છે કે ગ્રાહક તરીકે આપણા હક્કો કેટલા મહત્વપૂર્ણ છે અને તેમને કઈ રીતે જાળવી શકાય. આ દિવસ ન માત્ર ગ્રાહકો માટે જાગૃતિ લાવવાનું કામ કરે છે, પરંતુ વેપારીઓ અને ઉત્પાદકો માટે પણ એક યાદી છે કે તેઓ તેમના ઉત્પાદનો અને સેવાઓ માટે જવાબદાર છે.
આપણી શાળા ગજેરા વિદ્યાભવન, ઉત્રાણ ખાતે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસની ઉજવણી ના ઉપક્રમે એક ટોક શોનું આયોજન કરવામાં આવ્યું હતું. જેમા ગવર્મેન્ટ કોમર્સ એન્ડ આર્ટસ કોલેજના પ્રોફેસર શ્રી હિરેનભાઈ કાકડીયા ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. જેમાં વિદ્યાર્થીઓ અને વક્તા શ્રી વચ્ચે વિશ્વ ગ્રાહક સુરક્ષા વિષય પર પ્રશ્નોની ચર્ચા કરવામાં આવી હતી જે ખૂબ જ રસપ્રદ અને આનંદદાયક રહી હતી.
