ભારતની સંસ્કૃતિમાં ગુરુને ભગવાન કરતા પણ ઊંચો સ્થાન આપવામાં આવ્યું છે. આપણા જીવનમાં જ્ઞાનનો પ્રકાશ પાથરનાર, સાચી દિશા દર્શાવનાર અને માનવીને માનવ બનાવનાર વ્યક્તિ એટલે “ગુરુ”. ગુરુપૂર્ણિમા એ એવો પાવન તહેવાર છે, જ્યારે આપણે આપના ગુરુઓના ચરણોમાં આભારી ભાવ વ્યક્ત કરીએ છીએ.
ગુરુપૂર્ણિમાની પરંપરા અને ઇતિહાસ : ગુરુપૂર્ણિમાનું મહાત્મ્ય પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક બંને રીતે મહત્વપૂર્ણ છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ દિવસે મહર્ષિ વ્યાસનો જન્મ થયો હતો. તેમણે મહાભારત જેવી મહાકાવ્ય રચનાઓ કરી અને અનેક શાસ્ત્રોને સંકલિત કર્યા. તેથી આ તહેવારને “વ્યાસ પૂર્ણિમા” પણ કહેવામાં આવે છે. શિષ્યો આ દિવસે પોતાના ગુરુના આશીર્વાદ લે છે અને તેમની સેવા કરે છે. ગુરુનું મહત્વ
“ગુરુ બ્રહ્મા, ગુરુ વિષ્ણુ, ગુરુ દેવો મહેશ્વરઃ।
ગુરુઃ સાક્ષાત પરબ્રહ્મ તસ્મૈ શ્રી ગુવે નમઃ॥”
આ શ્લોક દર્શાવે છે કે ગુરુ સર્વશક્તિમાન છે, જેમણે આપણું જીવન ઘડ્યું છે. શાળાના શિક્ષકથી લઇ જીવનના માર્ગદર્શક સુધી જે કોઈ આપણા જીવનને નવી દિશા આપે છે, એ બધાને ગુરુની સંજ્ઞા આપી શકાય.
ગુરુપૂર્ણિમા કેવી રીતે ઉજવાય છે? : શિષ્ય પોતાના ગુરુને પુષ્પ અર્પિત કરે છે, ઉપહાર આપે છે. આશ્રમો અને શાળાઓમાં વિશેષ કાર્યક્રમો, કવિસમ્મેલન, ભજન વગેરે યોજાય છે. આ દિવસે ગુરુના ઉપદેશને અનુસરવાનું સંકલ્પ લેવામાં આવે છે.
ગુરુપૂર્ણિમાની આજની કલ્પના : આજના સમયમાં ગુરુ માત્ર શાળાના શિક્ષક પૂરતા નથી. માતા-પિતા, જ્ઞાની વ્યકિતઓ, જીવનના માર્ગદર્શક – દરેકને આપણે ગુરુ રૂપે માનવું જોઈએ. સોશિયલ મીડિયા અને ટેક્નોલોજીના યુગમાં પણ સાચો ગુરુ એ જ છે જે આપણને સાચો માર્ગ બતાવે.
ગુરુપૂર્ણિમા એ માત્ર તહેવાર નહીં પણ સંસ્કાર છે, એ આપણા અંતઃકરણની કૃતજ્ઞતા છે. ગુરુ એ દીવો છે, જે અમારું અંધારું જીવન પ્રકાશમય બનાવે છે. આવો, આ ગુરુપૂર્ણિમાએ દરેક ગુરુ પ્રતિ મનમાં સન્માન અને પ્રેમ ઉજાગર કરીએ.
ગુરુપૂર્ણિમાનું મહત્વ : ગુરુપૂર્ણિમા એ હિંદુ ધર્મમાં પવિત્ર અને મહત્વપૂર્ણ તહેવાર છે, જે ગુરુની મહાન ભૂમિકા અને યોગદાનને માન આપવાનું પ્રતિક છે. આ તહેવાર અષાઢ મહિનાની પૂર્ણિમા દિવસે ઉજવાય છે.
1. ગુરુ – અજ્ઞાનને દૂર કરનારો પ્રકાશ : “ગુ” અર્થ અંધકાર અને “રુ” અર્થ દૂર કરનાર. એટલે ગુરુ એ છે જે આપણામાંથી અજ્ઞાનતા, શંકા અને દુઃખ દૂર કરીને જ્ઞાનનો પ્રકાશ આપે છે. ગુરુ વ્યક્તિને નિર્મળ વિચારશક્તિ, શિસ્ત અને સારું નૈતિક જીવન જીવવા માટે તૈયાર કરે છે.
2. આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ મહત્વ : આ દિવસે વ્યાસ મુનિનો જન્મ થયો હતો, જેમણે વેદોનું સંકલન કર્યું અને મહાભારત લખી. તેથી તેને “વ્યાસ પૂર્ણિમા” પણ કહે છે.
આ દિવસે શિષ્ય ગુરુની પાસે જઈને તેમના આશીર્વાદ લે છે અને જીવનમાં તેઓ જે પાઠ શિખવે છે તેને અનુસરી જીવન ઉજળું બનાવવાનું સંકલ્પ કરે છે. ભગવાન બુદ્ધે પણ આ દિવસે પોતાના પ્રથમ શિષ્યોને ઉપદેશ આપ્યો હતો.
- શૈક્ષણિક મહત્વ : શાળાઓમાં વિદ્યાર્થીઓ પોતાના શિક્ષકો માટે આભાર વ્યક્ત કરે છે, તેમને કાર્ડ, ઉપહાર આપે છે, ગીતો અને નાટકો દ્વારા ગુરુની મહિમા ગાવે છે. આ દિવસ વિદ્યાર્થી અને શિક્ષક વચ્ચેના પાવન સંબંધને મજબૂત બનાવે છે.
4. આજના યુગમાં પણ મહત્વપૂર્ણ : આજના ટેકનોલોજી અને માહિતીના યુગમાં પણ એક સારો ગુરુ માર્ગદર્શન, સંસ્કાર, જ્ઞાન અને જીવનજીવી શક્તિ આપી શકે છે. ગુરુ માત્ર શાળા-કોલેજમાં ન હોવો જોઈએ, આપણાં માતા-પિતા, વૃદ્ધો, જીવનના માર્ગદર્શક પણ ગુરુ બની શકે છે.
ગુરુપૂર્ણિમા માત્ર પરંપરા નહિ, પણ સંસ્કાર છે. આ દિવસે આપણે ગુરુના પ્રત્યે શ્રદ્ધા, ભક્તિ અને આદર વ્યક્ત કરી, આપણા જીવનમાં એમના માર્ગદર્શનનું મહત્ત્વ સમજીને સત્કાર કરવો જોઈએ. જે જીવનમાં ગુરુ છે, તે કદી વિમૂખ થતો નથી. ગુરુ એ જ જ્ઞાનનો દ્વાર છે. દર વર્ષે અમારી શાળા ગજેરા વિદ્યાભવન, ઉત્રાણમાં ગુરુપૂર્ણિમાની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. તેના ભાગ રૂપે આ વર્ષે પણ ભાવભેર ઉજવણી કરવામાં આવી હતી. તેમાં શાળાના તમામ વિદ્યાર્થીઓ એ ગુરૂઓનું પૂજન કર્યું હતું અને તેના સુભાષીશ મેળવ્યા હતા.
શ્રી ગુરવે નમઃ।
